کد مطلب:312298 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:228
ایمان استوار
برگرفته از: «صلب الایمان».
واژه ی ایمان در فرهنگ آسمانی اسلام در ابعاد گوناگونی بررسی شده ا ست. آیات و روایات فراوانی به تفسیر و تبیین آن و بیان ویژگی های ایمان و خصلت های مؤمن پرداخته اند. اما از آن میان بایسته است كه در شرح كلام امام صادق (ع)، تنها به آن بعد ایمان كه در جهاد و پیكار با دشمنان تأثیرگذار است پرداخته شود و ایمان حضرت ابوالفضل (ع) از آن جهت كه پشتوانه ی او در صحنه ی سهمگین كربلا و دلگرمی او در پذیرش بلاهای سنگین بود، بررسی شود. ابتدا باید دانست كه زمینه ی پذیرش ایمان را خداوند در قلب پاك مؤمن فراهم آورده است:
[ صفحه 153]
ولكن الله حبب الیكم الایمان و زینه فی قلوبكم [1] .
و خداوند است كه ایمان را محبوب شما ساخته و در دل هاتان زینت داده است.
و در پرتو ایمان است كه مؤمن به سوی اعمال نیك خوانده می شود: «بالایمان یستدل علی الصالحات» [2] .
یكی از ویژگی های بارز مؤمن حق خواهی اوست. امیرمؤمنان (ع) می فرماید:
ان من حقیقة الایمان أن تؤثر الحق و ان ضرك، علی الباطل و ان نفعك [3] .
از حقیقت ایمان آن است كه حق را بر باطل برگزینی اگر چه حق بر ضرر تو باشد و باطل به سود تو.
همچنین مؤمن به آنچه خدا بر او می پسندد راضی و خرسند است. امام صادق (ع) می فرماید:
اعلموا انه لا یؤمن عبد من عبیده حتی یرضی عن الله فیما صنع الله الیه و صنع به علی ما احب و كره [4] .
بدانید كه بنده ای از بندگان خدا ایمان نمی آورد مگر آن كه در نعمت های خدا و آنچه با او كرده، در هر چه دوست می دارد و ناخوش می شمارد، از خدا راضی باشد.
مؤمن همواره در اندیشه ی دیگران است. امام صادق (ع) فرمود:
لا یكون المؤمن مؤمنا ابدا حتی یكون لاخیه مثل الجسد اذا ضرب عرق واحد تداعت له سائر عروقه [5] .
[ صفحه 154]
مؤمن هرگز مؤمن نمی شود مگر برای برادر مؤمن خویش همانند یك پیكر شود كه چون رگی از آن به درد آید، همه ی رگ های دیگر با آن همدردی می كنند.
مؤمن بر راه حق استوار است. رسول گرامی اسلام (ص) می فرماید:
ثلاثة من كن فیه یستكمل الایمان: رجل لا یخاف فی الله لومة لائم و لا یرائی بشی من عمله و اذا عرض علیه امران احدهما للدنیا و الاخر للاخرة اختار امر الاخرة علی الدنیا [6] .
سه چیز است كه در هر كس باشد، ایمانش كامل می شود: مردی كه در راه خدا از هیچ ملامتی نمی هراسد؛ كسی كه در هیچ كاری ریا نمی كند؛ و هر گاه دو كار برایش پیش آید كه یكی دنیایی و دیگری اخروی است، مؤمن كار آخرت را بر كار دنیا ترجیح می دهد.
مؤمن در سختی ها شكیباست. امام صادق (ع) می فرماید:
لا یستكمل عبد حقیقة الایمان حتی تكون فیه خصال ثلاث: الفقه فی الدین و حسن التقدیر فی المعیشة و الصبر علی الرزایا.
بنده حقیقت ایمان را به كمال نمی رساند مگر سه خصلت در او باشد: فقه در دین، نیكویی تدبیر در امور زندگی و شكیبایی در مصیبت ها [7] .
دوستی و دشمنی مؤمن برای خداست. امام صادق (ع) فرموده است:
ان من أوثق عری الایمان ان تحب فی الله و تبغض فی الله و تعطی فی الله و تمنع فی الله [8] .
از استوارترین پیوندهای ایمان این است كه در راه خدا دوست بداری و بغض بورزی و در راه خدا ببخشی و دریغ كنی.
[ صفحه 155]
در پایان به این روایت رسول خدا (ص) بنگرید كه كلام آخر و در بردارنده ی ریشه ی ویژگی های برشمرده شده است:
لا یكمل عبدالایمان بالله حتی یكون فیه خمس خصال: التوكل علی الله، و التفویض الی الله، و التسلیم لامر الله، و الرضا بقضاء الله و الصبر علی بلاء الله انه من احب فی الله و ابغض فی الله و اعطی لله و منع لله فقد استكمل الایمان [9] .
بنده ایمان به خدا را كامل نمی كند تا این كه پنج خصلت در او باشد: توكل بر خدا، سپردن كارها به خدا، تسلیم بودن در برابر فرمان خدا، خشنود بودن به قضای خدا، شكیبا در گرفتاری ها. به راستی آن كه دوست بدارد برای خدا و دشمنی ورزد برای خدا و ببخشاید برای خدا و باز دارد برای خدا، ایمان خویش را كامل كرده است.
اكنون كه دانستیم كمال ایمان بدین ویژگی های سترگ است، پس می توان به گوشه ای از فرموده ی امام صادق (ع) كه عباس (ع) را دارای ایمانی سخت و استوار معرفی فرمود، پی ببریم. ابوالفضل (ع) اسوه ی مؤمنان راستین كه از والاترین درجات توكل، تفویض، تسلیم، رضا و شكیبایی برخوردار بود، در پرتو دوستی برای خدا، یاور حسین (ع) بود و به خاطر دشمنی برای خدا در برابر لشكر یزید ایستاد.
اگر از زاویه ای دیگر به ایمان و ریشه های آن بنگریم و در متون روایی آن را بررسی كنیم، به روایات فراوانی دست می یابیم كه از جمله ی آن ها به این كلام امام راستان علی (ع) می توان اشاره كرد:
ثلاث من كن فیه كمل ایمانه: العقل و الحلم و العلم [10] .
سه چیز در هر كس باشد ایمانش كامی می شود؛ عقل و حلم و علم.
[ صفحه 156]
عقل (اندیشه ای كه انسان را به راه حق و شناخت خیر و شر رهنمون می كند)، بردباری و دانایی، سه پایه ی اساسی در بنای توحیدی ایمان است. ایمان كامل در گروه راهیابی درست در پرتو عقل و نیز شكیبایی در سختی ها و دانایی به آنچه از مبدء تا معاد در مسیر حركت مؤمن نهاده شده، می باشد. دانش كمال جو - نه هر دانش بی سود و زیان - سرمایه ی اصلی مؤمن در انگیزه ها و عملكردهای اوست.
عباس بن علی (ع) دیر آشنای وحی و نشسته بر سفره ی علم علوی، از عقل و حلم و علمی نشأت یافته از خاندان نبوی بهره مند است و مانند پرنده ای است كه از دهان مادر غذای آماده به كام می گیرد [11] و كمال ایمان او مرهون این سه گوهر گرانقدر است.
واژه ی ایمان در فرهنگ آسمانی اسلام در ابعاد گوناگونی بررسی شده ا ست. آیات و روایات فراوانی به تفسیر و تبیین آن و بیان ویژگی های ایمان و خصلت های مؤمن پرداخته اند. اما از آن میان بایسته است كه در شرح كلام امام صادق (ع)، تنها به آن بعد ایمان كه در جهاد و پیكار با دشمنان تأثیرگذار است پرداخته شود و ایمان حضرت ابوالفضل (ع) از آن جهت كه پشتوانه ی او در صحنه ی سهمگین كربلا و دلگرمی او در پذیرش بلاهای سنگین بود، بررسی شود. ابتدا باید دانست كه زمینه ی پذیرش ایمان را خداوند در قلب پاك مؤمن فراهم آورده است:
[ صفحه 153]
ولكن الله حبب الیكم الایمان و زینه فی قلوبكم [1] .
و خداوند است كه ایمان را محبوب شما ساخته و در دل هاتان زینت داده است.
و در پرتو ایمان است كه مؤمن به سوی اعمال نیك خوانده می شود: «بالایمان یستدل علی الصالحات» [2] .
یكی از ویژگی های بارز مؤمن حق خواهی اوست. امیرمؤمنان (ع) می فرماید:
ان من حقیقة الایمان أن تؤثر الحق و ان ضرك، علی الباطل و ان نفعك [3] .
از حقیقت ایمان آن است كه حق را بر باطل برگزینی اگر چه حق بر ضرر تو باشد و باطل به سود تو.
همچنین مؤمن به آنچه خدا بر او می پسندد راضی و خرسند است. امام صادق (ع) می فرماید:
اعلموا انه لا یؤمن عبد من عبیده حتی یرضی عن الله فیما صنع الله الیه و صنع به علی ما احب و كره [4] .
بدانید كه بنده ای از بندگان خدا ایمان نمی آورد مگر آن كه در نعمت های خدا و آنچه با او كرده، در هر چه دوست می دارد و ناخوش می شمارد، از خدا راضی باشد.
مؤمن همواره در اندیشه ی دیگران است. امام صادق (ع) فرمود:
لا یكون المؤمن مؤمنا ابدا حتی یكون لاخیه مثل الجسد اذا ضرب عرق واحد تداعت له سائر عروقه [5] .
[ صفحه 154]
مؤمن هرگز مؤمن نمی شود مگر برای برادر مؤمن خویش همانند یك پیكر شود كه چون رگی از آن به درد آید، همه ی رگ های دیگر با آن همدردی می كنند.
مؤمن بر راه حق استوار است. رسول گرامی اسلام (ص) می فرماید:
ثلاثة من كن فیه یستكمل الایمان: رجل لا یخاف فی الله لومة لائم و لا یرائی بشی من عمله و اذا عرض علیه امران احدهما للدنیا و الاخر للاخرة اختار امر الاخرة علی الدنیا [6] .
سه چیز است كه در هر كس باشد، ایمانش كامل می شود: مردی كه در راه خدا از هیچ ملامتی نمی هراسد؛ كسی كه در هیچ كاری ریا نمی كند؛ و هر گاه دو كار برایش پیش آید كه یكی دنیایی و دیگری اخروی است، مؤمن كار آخرت را بر كار دنیا ترجیح می دهد.
مؤمن در سختی ها شكیباست. امام صادق (ع) می فرماید:
لا یستكمل عبد حقیقة الایمان حتی تكون فیه خصال ثلاث: الفقه فی الدین و حسن التقدیر فی المعیشة و الصبر علی الرزایا.
بنده حقیقت ایمان را به كمال نمی رساند مگر سه خصلت در او باشد: فقه در دین، نیكویی تدبیر در امور زندگی و شكیبایی در مصیبت ها [7] .
دوستی و دشمنی مؤمن برای خداست. امام صادق (ع) فرموده است:
ان من أوثق عری الایمان ان تحب فی الله و تبغض فی الله و تعطی فی الله و تمنع فی الله [8] .
از استوارترین پیوندهای ایمان این است كه در راه خدا دوست بداری و بغض بورزی و در راه خدا ببخشی و دریغ كنی.
[ صفحه 155]
در پایان به این روایت رسول خدا (ص) بنگرید كه كلام آخر و در بردارنده ی ریشه ی ویژگی های برشمرده شده است:
لا یكمل عبدالایمان بالله حتی یكون فیه خمس خصال: التوكل علی الله، و التفویض الی الله، و التسلیم لامر الله، و الرضا بقضاء الله و الصبر علی بلاء الله انه من احب فی الله و ابغض فی الله و اعطی لله و منع لله فقد استكمل الایمان [9] .
بنده ایمان به خدا را كامل نمی كند تا این كه پنج خصلت در او باشد: توكل بر خدا، سپردن كارها به خدا، تسلیم بودن در برابر فرمان خدا، خشنود بودن به قضای خدا، شكیبا در گرفتاری ها. به راستی آن كه دوست بدارد برای خدا و دشمنی ورزد برای خدا و ببخشاید برای خدا و باز دارد برای خدا، ایمان خویش را كامل كرده است.
اكنون كه دانستیم كمال ایمان بدین ویژگی های سترگ است، پس می توان به گوشه ای از فرموده ی امام صادق (ع) كه عباس (ع) را دارای ایمانی سخت و استوار معرفی فرمود، پی ببریم. ابوالفضل (ع) اسوه ی مؤمنان راستین كه از والاترین درجات توكل، تفویض، تسلیم، رضا و شكیبایی برخوردار بود، در پرتو دوستی برای خدا، یاور حسین (ع) بود و به خاطر دشمنی برای خدا در برابر لشكر یزید ایستاد.
اگر از زاویه ای دیگر به ایمان و ریشه های آن بنگریم و در متون روایی آن را بررسی كنیم، به روایات فراوانی دست می یابیم كه از جمله ی آن ها به این كلام امام راستان علی (ع) می توان اشاره كرد:
ثلاث من كن فیه كمل ایمانه: العقل و الحلم و العلم [10] .
سه چیز در هر كس باشد ایمانش كامی می شود؛ عقل و حلم و علم.
[ صفحه 156]
عقل (اندیشه ای كه انسان را به راه حق و شناخت خیر و شر رهنمون می كند)، بردباری و دانایی، سه پایه ی اساسی در بنای توحیدی ایمان است. ایمان كامل در گروه راهیابی درست در پرتو عقل و نیز شكیبایی در سختی ها و دانایی به آنچه از مبدء تا معاد در مسیر حركت مؤمن نهاده شده، می باشد. دانش كمال جو - نه هر دانش بی سود و زیان - سرمایه ی اصلی مؤمن در انگیزه ها و عملكردهای اوست.
عباس بن علی (ع) دیر آشنای وحی و نشسته بر سفره ی علم علوی، از عقل و حلم و علمی نشأت یافته از خاندان نبوی بهره مند است و مانند پرنده ای است كه از دهان مادر غذای آماده به كام می گیرد [11] و كمال ایمان او مرهون این سه گوهر گرانقدر است.
[1] حجرات: 7.
[2] شرح نهج البلاغه، ابن ابي الحديد، ج 9، ص 20.
[3] بحارالانوار، ج 70، ص 106.
[4] همان، ج 78، ص 217.
[5] همان، ج 74، ص 233.
[6] كنز العمال، ح 43247.
[7] بحارالانوار، ج 78، ص 239.
[8] الكافي، ج 2، ص 125.
[9] بحارالانوار، ج 77، ص 177.
[10] غررالحكم و دررالكلم.
[11] اشاره به روايت: «ان العباس بن علي زق العلم زقا» است. العباس، ص 94.